Lục Bình: Sáng tạo trong ngành dệt may và thời trang bền vững

Lục bình, hay còn gọi là bèo tây, vốn được coi là một loài thực vật thủy sinh có phần khiêm nhường và thậm chí gây phiền toái trên mặt nước. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, loài cây này đã vượt qua cái nhìn hạn hẹp về phế thải để trở thành một nguyên liệu quý giá trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ và thời trang. Với sự sáng tạo và tầm nhìn của con người, lục bình không chỉ góp phần tạo ra những sản phẩm thẩm mỹ cao, mà còn đóng góp vào việc bảo vệ môi trường và thúc đẩy lối sống xanh. Bài viết này sẽ khám phá hành trình từ một loại cỏ dại đến những sản phẩm thời trang và nội thất độc đáo, đồng thời nhấn mạnh vai trò của lục bình trong việc xây dựng một tương lai bền vững và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.

Vẻ đẹp mộc mạc từ thiên nhiên

Lục bình, loài thực vật có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, đã trở thành một phần không thể thiếu trong cảnh quan thủy sinh ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Loài cây này, với đặc điểm nổi bật là những chiếc lá rộng, dày và trơn, có khả năng mọc cao lên đến 1 hoặc 2 mét so với mặt nước. Lục bìinh phát triển mạnh mẽ trong môi trường nước ấm và khí hậu ấm áp, tạo nên một cảnh quan xanh mướt và tươi tốt.

Sau khi được thu hoạch và phơi khô, phần xơ của cây trở thành nguyên liệu quý giá cho ngành thủ công mỹ nghệ. Sợi lục bình, sau khi xử lý, cho thấy nhiều đặc điểm nổi bật, biến nó thành một vật liệu lý tưởng cho các sản phẩm thời trang và đồ gia dụng.

Lục bình

Đặc điểm nổi bật của chất liệu lục bình

• Tính bền bỉ: Sợi lục bình có được từ thân cây sau khi đã được phơi khô, mang lại độ bền cao không kém gì sợi bông và thậm chí vượt trội hơn so với lụa. Điều này làm cho các sản phẩm từ lục bình có khả năng chịu lực tốt và tuổi thọ dài.
• Tính thoáng mát: Vải lục bình nổi bật với khả năng thấm hút mồ hôi tốt và thông khí tuyệt vời, tạo cảm giác thoải mái cho người sử dụng. Đây là đặc điểm quan trọng cho các sản phẩm cần được sử dụng lâu dài, như túi xách hay áo mưa.
• Khả năng chống nước: Một ưu điểm đáng chú ý của lục bình là lớp sáp tự nhiên bao phủ sợi, giúp vải có khả năng chống nước hiệu quả. Điều này khiến sản phẩm từ lục bình trở thành sự lựa chọn tuyệt vời cho các mặt hàng như túi xách, mũ và áo mưa.
• Tính thân thiện với môi trường: Các sản phẩm làm từ lục bình không chứa hóa chất độc hại, hoàn toàn thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, chất liệu này có thể tái chế và dễ dàng vệ sinh, góp phần giảm thiểu rác thải và bảo vệ môi trường.
• Tính thẩm mỹ cao: Trên thị trường hiện nay, sản phẩm từ lục bình rất đa dạng với nhiều mẫu mã, hình dáng và họa tiết khác nhau. Những sản phẩm này không chỉ tạo ra vẻ đẹp trang nhã và ấm cúng cho không gian sống, mà còn mang lại giá trị nghệ thuật đáng kể. Ví dụ, một chiếc thảm lục bình trên nền nhà phòng khách, giỏ lục bình dùng để trồng cây xanh, hay chiếc đệm làm ghế ngồi đều có thể làm thay đổi hoàn toàn không khí trong căn phòng.
• Giá thành hợp lý: Với đặc tính sinh trưởng nhanh chóng và sự sẵn có của nguyên liệu, sản phẩm làm từ lục bình thường có giá thành hợp lý. Điều này làm cho nó trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho cả người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

Trong số các sản phẩm làm từ lục bình, thảm lục bình là mặt hàng nổi bật nhất. Những chiếc thảm này được dệt hoàn toàn từ sợi lục bình tự nhiên, không kết hợp với các chất liệu nhân tạo, vì vậy chúng mang đậm phong cách giản dị và mộc mạc. Ngoài ra, lục bình cũng được chế biến thành các sản phẩm như túi, hộp và giỏ đan, được nhiều khách hàng quốc tế ưa chuộng và xuất khẩu.

Sản phẩm được đan từ lục bình

Nghề đan lục bình: Món quà từ thiên nhiên, sáng tạo từ bàn tay con người

Nghề đan lục bình, một hình thức thủ công mỹ nghệ độc đáo, bắt nguồn từ việc khai thác và chế biến lục bình – loài thực vật trôi nổi trên các con sông và mương vườn. Một nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật chế tác sản phẩm từ lục bình là giữ nguyên màu sắc tự nhiên của nó. Để tạo màu sắc cho sản phẩm, người ta phải nhuộm lục bình trước khi đan, giống như việc nhuộm cây lác trước khi dệt chiếu. Tuy nhiên, cách này ít được áp dụng do tốn công và không phổ biến. Thay vào đó, để làm đẹp cho sản phẩm và thu hút khách hàng, các nghệ nhân thường sử dụng các vật liệu trang trí như hoa cỏ khô, dây, thừng, hoặc các loại hạt cườm nhựa hoặc thủy tinh để thêm phần sinh động và hấp dẫn. Phương pháp này đặc biệt được ưa chuộng trên thị trường quốc tế.

Hiện nay, có hai hình thức đan lục bình chủ yếu là đan thảm lục bình (hay còn gọi là đĩa lục bình) và đan khung lục bình. Ba kỹ thuật đan cơ bản bao gồm:

• Đan hạt gạo: Thường dùng để đan kệ báo và tạp chí.
• Đan xương cá: Thích hợp để đan thảm, nổi bật với cấu trúc chắc chắn và đẹp mắt.
• Đan rối (Nhện): Phức tạp hơn, thường được sử dụng để đan khung, mang lại vẻ đẹp tinh xảo nhưng yêu cầu kỹ thuật cao hơn. Kỹ thuật này chủ yếu phổ biến ở Cái Bè, Tiền Giang, trong khi Vĩnh Long chủ yếu sử dụng các kiểu đan hạt gạo và xương cá.

Đan lục bình

Tùy vào từng vùng miền và cơ sở sản xuất, các sản phẩm lục bình được đan theo phong cách và kỹ thuật khác nhau. Ví dụ, Ngãi Tứ, huyện Tam Bình, nổi tiếng với các sản phẩm thảm lục bình, trong khi huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang, lại tập trung vào các sản phẩm đan khung, với sự đa dạng về kiểu dáng và kích cỡ.

Cây lục bình, vốn thường trôi nổi trên sông hoặc mọc trong các mương vườn, đạt đến độ trưởng thành khoảng ba tháng tuổi với chiều dài thân khoảng 60 cm. Đây là thời điểm lý tưởng để thu hoạch cây lục bình. Sau khi cắt cây lục bình sát gốc và vạt bỏ lá, người ta sẽ phơi khô ngoài nắng vài ngày để biến nó thành nguyên liệu sử dụng cho nghề đan.

Thu hoạch lục bình

Phơi khô lục bình

Vải sợi từ cây lục bình: Sự đổi mới trong ngành dệt may

Tại Đại học Công nghệ Rattanakosin (RMUTT) ở Thái Lan, các nhà nghiên cứu đã đạt được thành công đáng kể trong việc phát triển sợi tự nhiên từ cây lục bình để tạo ra các sản phẩm dệt may sáng tạo. Dự án nghiên cứu này được dẫn dắt bởi Phó giáo sư Tiến sĩ Sakorn Chonsakorn cùng Phó giáo sư Tiến sĩ Rattanaphol Mongkholrattanasit và Giáo sư Supanicha Srivorradatpaisan thuộc Khoa Dệt May, Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ Thực phẩm của RMUTT. Dự án được tài trợ bởi Viện Dệt May Thái Lan và tập trung vào việc chiết xuất sợi lục bình thông qua các phương pháp cơ học, kéo sợi, dệt vải, và chế tạo các sản phẩm dệt may từ nguyên liệu này. Nghiên cứu này không chỉ tuân theo chiến lược quốc gia về phát triển bền vững mà còn góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp và gia tăng giá trị nông sản.

Đặc điểm của sợi lục bình

• Khả năng hấp thụ Nitơ cao: Lục bình, mặc dù là loại cỏ mọc hoang, lại có khả năng hấp thụ Nitơ hữu cơ tốt hơn so với nhiều loại thực vật khác.
• Chứa nhiều sợi dài: Thân cây lục bình chứa lượng lớn sợi dài, rất phù hợp để sản xuất sợi dệt.
• Thành phần hóa học: Bao gồm cellulose (50.38%), lignin (2.25%), và các thành phần khác.
• Đặc điểm vật lý: Sợi có chiều dài từ 30-50 cm, màu trắng kem, đường kính khoảng 50 µm, với bề mặt phức tạp và mềm mại.

Quy trình sản xuất sợi lục bình

• Thu hoạch: Sau khi thu hoạch, thân lục bình, có chiều dài khoảng 50 cm, được cắt bỏ rễ và lá, rồi phơi khô.
• Chiết xuất sợi: Sử dụng máy tách sợi bán tự động để loại bỏ lớp vỏ ngoài của thân lục bình, thu được sợi dài. Các sợi này sau đó được sấy khô tự nhiên.
• Kéo sợi: Sợi lục bình sau khi xử lý có độ dài trung bình 8.45 cm và độ bền kéo trung bình 9.36 gf/denier. Sợi thường được kết hợp với sợi rayon hoặc polyester để tạo thành sợi hỗn hợp, có khả năng hút ẩm và độ bền cao.

Từ 100kg lục bình tươi mới cho ra được 1kg sợi tơ lục bình

Sản phẩm từ sợi lục bình:

• Vải dệt thoi và dệt kim: Sợi lục bình có thể được dùng để dệt cả vải thoi và vải dệt kim.
• Sản phẩm đa dạng: Các sản phẩm dệt may từ sợi lục bình rất phong phú, bao gồm quần áo, mũ, giày, đồ dùng gia đình, và khăn trải bàn.

Ưu điểm của vả sợi lục bình:

• Nhẹ và thoáng mát: Sợi lục bình phù hợp để may mặc, mang lại cảm giác thoải mái.
• Thân thiện với môi trường: Sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
• Tạo ra sản phẩm độc đáo: Sợi lục bình góp phần gia tăng giá trị kinh tế cho ngành dệt may bằng cách tạo ra các sản phẩm có tính chất đặc biệt và bền vững.

Thành phẩm từ vải lục bình

Lục bình, với khả năng sinh trưởng nhanh chóng và lan rộng trên mặt nước, đã từng gây lo ngại ở nhiều khu vực châu Phi do ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái nước. Tuy nhiên, nếu được khai thác và sử dụng một cách hợp lý, lục b.ình có thể trở thành nguồn tài nguyên quý giá. Theo Holia Onggo, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Vật lý thuộc Viện Khoa học Indonesia, việc khai thác hiệu quả loại cây này có thể mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho cộng đồng. Lục bình có thể được sử dụng trong việc chế tạo đồ nội thất, giấy, hàng thủ công, hoặc chuyển hóa thành phân bón và khí ga từ chất hữu cơ. Các chương trình đào tạo đang được triển khai nhằm giúp người dân tận dụng nguồn nguyên liệu này một cách hiệu quả, mở ra cơ hội phát triển kinh tế bền vững.

Từ một loài cây thường bị xem nhẹ, lục bình đã chứng minh mình là nguồn nguyên liệu quý giá với tiềm năng lớn trong ngành thủ công mỹ nghệ và thời trang. Các sản phẩm từ loài cây này không chỉ mang lại vẻ đẹp mộc mạc, sang trọng mà còn góp phần vào lối sống xanh và bền vững. Sự sáng tạo trong việc chế tác và ứng dụng lục b.ình mở ra nhiều cơ hội cho cộng đồng địa phương và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. Khi ngày càng nhiều người nhận ra giá trị thực sự của chúng, ta có thể hy vọng vào một tương lai mà loài cây này không chỉ làm đẹp cho cuộc sống mà còn đóng góp tích cực vào nỗ lực bảo vệ hành tinh.

Thoitrangsaigon cảm ơn bạn đã quan tâm và theo dõi bài viết.